Efektywne nawożenie azotem plantacji buraka cukrowego

Stosowanie wysokich dawek azotu mineralnego oraz zbyt późne nawożenie pogłówne prowadzi do nieuzasadnionego wzrostu kosztów nawożenia, obniżenia zawartości cukru i wzrostu zawartości związków melasotwórczych w korzeniach, a także późniejszego osiągania przez nie dojrzałości technologicznej, a w konsekwencji niższej zapłaty otrzymywanej za dostarczony surowiec. Dlatego ważne jest efektywne gospodarowanie azotem.

Dla efektywnego nawożenia buraków azotem pochodzącym z nawozów mineralnych bardzo ważna jest ilość zastosowanego pierwiastka w czystym składniku. Liczne doświadczenia wskazują, że poziom nawożenia azotem pochodzącym z nawozów sztucznych na stanowiskach o uregulowanym odczynie (pH ok. 6,5) i dużej zawartości materii organicznej (obornik, nawozy zielone) nie powinien przekraczać 120 kg/ha. Potwierdzają to doświadczenia prowadzone na Kujawach przez Dział ds. Agrotechniki Krajowej Grupy Spożywczej S.A. w latach 2014 – 2018 na stanowisku o średniej zasobności w azot. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zwiększanie dawki azotu w zakresie od 100 kg N/ha do 140 kg N/ha skutkowało spadkiem zawartości cukru. Jednocześnie wpływ rosnących dawek azotu na plon korzeni na ogół nie był na tyle duży, by móc zrekompensować straty cukru wynikające ze spadającej polaryzacji. Stosowanie nawożenia azotowego powyżej 120 kg N/ha skutkowało efektem odwrotnym do zamierzonego, czyli spadkiem technologicznego plonu cukru (wyk. 1). Biorąc pod uwagę wyniki doświadczeń w kontekście ekonomicznym wynikającym z nakładów poniesionych na nawozy oraz z mniejszej ceny uzyskanej ze sprzedaży surowca o niższej zawartości cukru należy przyjąć dawkę 100 do 120 kg N/ha za maksymalną. Wyższe dawki azotu wpływają na wzrost kosztów uprawy, obniżenie polaryzacji oraz spadek jakości korzeni.

Mimo, że azot jest głównym pierwiastkiem plonotwórczym jego znaczenie w kształtowaniu plonu buraka nie jest decydujące, a jego niedobór na plantacjach występuje niezmiernie rzadko. Dodatkowy wzrost plonu cukru można osiągnąć poprzez zbilansowane nawożenie pozostałymi makroskładnikami, a przede wszystkim potasem, względem którego burak ma największe potrzeby. Doświadczenie prowadzone przez Dział ds. Agrotechniki KGS S.A. w roku 2022 wykazało, że nawożenie buraków cukrowych azotem w zakresie od 100 kg N/ha do 180 kg N/ha bez dodatkowego nawożenia potasem, magnezem, siarką i sodem nie prowadziło do znaczącego wzrostu technologicznego plonu cukru. Dopiero włączenie jesiennego nawożenia potasowo-magnezowego w postaci 400 kg/ha Korn-Kali (160 kg K2O, 24 kg MgO, 16 kg Na2O, 50 kg SO3) prowadziło do istotnego wzrostu plonu cukru technologicznego (wyk. 2). Buraki nawożone 100 kg N/ha oraz 160 kg K2O, 24 kg MgO, 16 kg Na2O, 50 kg SO3 uzyskały istotnie wyższy plon cukru od tych, które nawożono 180 kg N/ha bez dodatkowego nawożenia potasowo-magnezowego.

Na plon i jakość buraków oprócz ustalonego poziomu nawożenia azotowego wpływ ma również termin i wysokość zastosowanych dawek. Z reguły ustaloną na podstawie analizy zawartości azotu mineralnego w glebie lub szacunkowego zbilansowania potrzeb pokarmowych ilość azotu w formie nawozu mineralnego dzieli się na dwie części - przedsiewną oraz pogłówną. Bezpieczna dla wschodów buraka dawka przedsiewna nie powinna przekraczać 80-90 kg N/ha, pozostała część azotu powinna być zastosowana pogłównie. Nawożenie pogłówne najlepiej zakończyć w okresie wytworzenia przez buraka trzeciej pary liści właściwych. Jest to moment, który poprzedza okres największego zapotrzebowania buraka na azot, rozpoczynający się w drugiej połowie czerwca. Zbyt późny termin nawożenia pogłównego prowadzi do nadmiernego wzrostu aparatów liściowych, spadku polaryzacji oraz opóźnionego osiągania dojrzałości technologicznej przez korzenie.

W latach  2020-2022 Dział ds. Agrotechniki KGS S.A. w rejonie Cukrowni Kruszwica prowadził doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu podziału dawki nawozu azotowego (całość 100 kg N przed siewem lub w dwóch dawkach tj. 70 kg N przed siewem oraz 30 kg N pogłównie) na plon i jakość technologiczną korzeni buraka cukrowego. Podczas trzech lat prowadzenia doświadczenia nie stwierdzono, by wielkość dawki azotu (70 kg lub 100 kg) zastosowanego przedsiewnie miała negatywny wpływ na polową energię wschodów lub na końcową obsadę roślin określaną przed zwarciem międzyrzędzi. Ponadto obserwowano trendy wskazujące, że efektywność przyjętej strategii nawożenia azotem silnie uzależniona jest od warunków meteorologicznych, a przede wszystkim rozkładu opadów. I tak w roku 2020 kiedy w okresie przypadającym na zastosowanie pogłównej dawki azotu panowała susza, najwyższy plon cukru uzyskano z poletek, dla których zastosowano 100 kg N/ha w jednej dawce przed siewem buraków. Natomiast plon cukru uzyskany z poletek nawożonych 30 kg N/ha pogłównie porównywalny był z plonem uzyskanym z poletek, dla których zrezygnowano z nawożenia pogłównego (wyk. 3). Natomiast w roku 2022 obserwowano tendencje diametralnie różne od wyżej opisanych. Mimo, że sezon ten również był bardzo suchy i opady były niższe od średnich wieloletnich, to nawożenie pogłówne odbywało się w „towarzystwie” opadów deszczu, co wpłynęło na rozpuszczenie i szybkie dotarcie nawozu do roztworu glebowego, a w konsekwencji na efektywne jego wykorzystanie i najwyższy plon cukru technologicznego.

Jak wskazują przedstawiane wyniki doświadczeń bardzo istotne jest by nie podchodzić do nawożenia buraka azotem „ na pamięć”. Zalecane dawki oraz terminy stosowania powinno się modyfikować i dostosowywać do produktywności wybranego pod uprawę stanowiska, czy też do panujących lub prognozowanych warunków meteorologicznych.